26 чэрвеня 1974 года Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР гораду Мінску было прысвоена ганаровае званне «Горад-Герой» з уручэннем ордэна Леніна і медаля «Залатая Зорка».
Мінск з першых дзён Вялікай Айчыннай вайны апынуўся ў самым цэнтры бітваў, бо знаходзіўся на кірунку галоўнага ўдару гітлераўцаў, на Маскву. Перадавыя часткі войскаў ворага падышлі да горада 26 чэрвеня 1941 г.іх сустрэла ўсяго толькі адна 64-я стралковая дывізія, якая толькі за тры дні разлютаваных баёў знішчыла каля 300 аўто і бронемашын праціўніка, а таксама шмат танкавай тэхнікі. Дваццаць сёмага чэрвеня гітлераўцаў удалося адкінуць назад, на 10 км ад Мінска-гэта знізіла ўдарную сілу і тэмп прасоўвання фашыстаў на ўсход. Аднак пасля зацятых і цяжкіх баёў 28 чэрвеня савецкія войскі былі вымушаныя адступіць і пакінуць горад.
Фашысты ўсталявалі ў Мінску жорсткі акупацыйны рэжым, на працягу якога яны знішчылі велізарную колькасць, як ваеннапалонных, так і мірных жыхароў горада. Але мужныя мінчане не скарыліся ворагу, у горадзе пачалі стварацца падпольныя групы і дыверсійныя атрады, у якіх складаліся нават антыфашысты замежных краін. На рахунку гэтых герояў звыш 1500 дыверсій, у выніку якіх, у Мінску было падарвана некалькі аб’ектаў ваеннага і адміністрацыйнага значэння, а таксама неаднаразова выводзіўся са строю гарадскі чыгуначны вузел. Асабліва вызначыліся падчас акупацыйнага перыяду Мінска партызанка Н.траян і падпольшчыкі м. Осіпава і я. Мазанік – яны знішчылі ў горадзе кіраўніка нямецка-фашысцкай адміністрацыі, камісара Беларусі у. Кубэ.
За праяўленую мужнасць і гераізм 600 удзельнікаў мінскага падполля былі ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі, 8 чалавек атрымалі званне Героя Савецкага Саюза.
У 1985 г, у гонар 40-годдзя Перамогі ў Мінску, на праспекце Пераможцаў быў усталяваны 45-метровы бетонны Абеліск «горад-герой». У яго падножжа размешчаны бронзавы манумент» Радзіма-маці”, у выглядзе жанчыны, высока якая падняла над галавой фанфары Перамогі.
На пад’ездзе да Мінска размешчаны адзін з самых прыгожых і велічных помнікаў героям Вялікай Айчыннай вайны – «Курган Славы». Ён размешчаны ў месцы дзе ў 1944 годзе ў выніку аперацыі «Баграціён» было ўзята ў акружэнне больш за 100 тысяч нямецкіх салдат і афіцэраў у так званым «Мінскім катле». На гэтым месцы ў 1969 г быў насыпаны велізарны курган, на вяршыні якога ўсталявалі Абеліск. Агульная вышыня ўсяго помніка-70 метраў.
Яшчэ адным памятным месцам у Мінску, які нагадвае пра подзвіг герояў Вялікай Айчыннай вайны, з’яўляецца Плошча Перамогі ў цэнтры горада (праспект Незалежнасці). У 1954 г.тут быў усталяваны манумент з шэрага граніту ў гонар загінуўшых партызан і воінаў Чырвонай Арміі. На яго вяршыні знаходзіцца статуя ордэна Перамогі з шматколернай смальты і бронзы, вышынёй 3 метры, а агульная вышыня манумента – 40 метраў. Трэцяга ліпеня 1961 года перад помнікам быў запалены Вечны агонь.
Такога размаху партызанскага руху, як у Беларусі, не было нідзе больш на акупаваных тэрыторыях СССР. Таму, нядзіўна, што ў Мінску маецца цэлых тры помнікі, прысвечаных партызанам. Марат Казей, ураджэнец Міншчыны – адзін з самых юных герояў Савецкага Саюза. Будучы разведчыкам партызанскага атрада, 11 мая 1944 года трапіў у нямецкую засаду і прыняў няроўны бой, змагаючыся да апошняга патрона. У 1959 годзе ў парку яго імя ўстаноўлена скульптура піянера-героя, якая паказвае яго апошні бой. У савецкі час помнік быў вельмі папулярным, каля яго праводзіліся ўрачыстыя сходы і прымалі ў піянеры. У 2005 годзе, у гонар 50-годдзя Перамогі, каля метро «Партызанская» адкрыты помнік «Беларусь партызанская». Уяўляе сабой 20-метровую калону з суцэльнага граніту, увянчаную бронзавымі фігурамі партызанскай сям’і. Ля падножжа калоны два дзясяткі фігур сярод скульптурных дрэў паказваюць у эпізодах Сыход насельніцтва ў лес і фарміраванне партызанскіх атрадаў. Скульптурная кампазіцыя, першапачаткова прызначаная для ўзвядзення наверсе калоны “Беларусі партызанскай” ўстаноўлена як асобны помнік, каля Мінскага аўтазавода. Мае неафіцыйную назву» жанчына на зубры«, сімвалізуе сабой» маці-Беларусь”, паколькі зубр – нацыянальны сімвал Беларусі.
Чатыры разы Герой Савецкага Саюза маршал Г. К. Жукаў на тэрыторыі Беларусі праслужыў каля 17 гадоў і прайшоў шлях ад камандзіра кавалерыйскага эскадрону да намесніка камандуючага войскамі беларускай асобай ваеннай акругі. А летам 1944 года менавіта пад яго непасрэдным кіраўніцтвам была ажыццёўлена аперацыя» Баграціён ” па вызваленні Беларусі. У 2007 годзе ў скверы яго імя, які знаходзіцца побач з праспектам яго імя быў усталяваны бюст Жукава.
Кар’ер, дзе да вайны мінчане бралі пясок для будаўніцтва, нацысты выкарыстоўвалі для пахавання шматлікіх ахвяр Мінскага гета. У памяць пра гэта, на гэтым месцы ў 1947 годзе быў усталяваны чорны Манумент, на якім на ідыш і на рускай маецца надпіс «габрэям – ахвярам нацызму». Гэта быў адзін з самых першых помнікаў, збудаваных у Мінску пасля вайны, вядомы як»Яма”. У 2000 годзе недалёка ад абеліска на спуску адкрыты Мемарыял «помнік ахвярам Халакосту Мінскага гета», якія ўяўляюць сабой 27 фігур, якія ідуць на расстрэл.
На тэрыторыі Беларусі змагаліся прадстаўнікі многіх народаў, якія насяляюць Савецкі Саюз, сярод іх былі і казахі. Падчас вайны каля 20% насельніцтва Казахстана праходзіла службу ў шэрагах РККА, з іх каля 70 чалавек сталі Героямі Савецкага Саюза за подзвігі, учыненыя на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь. У 2008 годзе на сродкі, выдзеленыя Казахстанам і пры падтрымцы беларускага ўрада, у Мінску быў адкрыты помнік «Воінам-казахстанцам, якія загінулі ў Беларусі». Помнік размешчаны ў скверы «Садружнасць», недалёка ад трактарнага завода і ўяўляе сабой байца Савецкай Арміі з бронзы на гранітным пастаменце побач з алегорыяй «мірны час Казахстана».
З 1941 па 1944 год у прыгарадзе Мінска, вёсцы Масюкоўшчына існаваў канцэнтрацыйны лагер Шталаг 352. Гэта быў адзін з найбуйнейшых лагераў на тэрыторыі акупаванага СССР. Сёння гэтая тэрыторыя ўваходзіць у рысу горада. У памяць аб ахвярах лагера ў 1956 годзе створаны мемарыял, гарыць Вечны агонь.
Падчас баёў на вуліцах Мінска 3 ліпеня 1941 года экіпажам савецкага танка Т-34 была прадпрынятая контратака, калі вораг гэтага зусім не чакаў. Прамчаўшыся па цэнтры горада і страляючы з усёй зброі, ён паспеў нанесці вялікую шкоду ворагу, пакуль сам не быў падбіты. Падбіты, але не згарэлы, ён так і застаўся стаяць у цэнтры горада.
У 1930-я гады ўздоўж усёй заходняй мяжы СССР ад Карэліі да Чорнага мора была пабудавана магутная сістэма абарончых умацаванняў, вядомая як «Лінія Сталіна». Мінскі ўмацаваны раён, які праходзіў побач з горадам, быў адной з 23 частак гэтых умацаванняў.
У 2005 годзе за 20 км на паўночны захад ад Мінска быў адноўлены яго ўчастак. Уяўляе сабой ваенна-гістарычны музей пад адкрытым небам і носіць назву «Лінія Сталіна». Адноўлены і абсталяваны ротны ўчастак укрепрайона; адноўлены два кулямётных ДОТа, артылерыйскія полукапонир, камандна-назіральны пункт. Па даваенных чарцяжах адноўлена інжынернае абсталяванне мясцовасці. У экспазіцыі – усе віды акопаў, траншэі і супрацьтанкавыя Равы, пазіцыі для стралковых аддзяленняў, бліндажы для хованкі асабістага складу. Тут рэгулярна праходзяць рэканструкцыі баёў Вялікай Айчыннай вайны.